Κούβα.

Χειμώνας του 2010. Έκπτωση τελευταίων ημερών για μια εβδομάδα στην Κούβα.

437 δολάρια το άτομο, όλα πληρωμένα (εισιτήριο και ξενοδοχεἰο). Ένα κράτος που όσον αφορά την έκτασή του και τον πληθυσμό, προσεγγίζει την Ελλάδα.
-Κοίταξέ με καλά στα μάτια, μου είπε η υπάλληλος τη στιγμή που περνούσα τον έλεγχο στο αεροδρόμιο του Βαραντέρο. Δεν ξέρω αν με το κοίταγμα στα μάτια καταλαβαίνουν αν μοιάζεις με τη φωτογραφία του  διαβατηρίου σου, ή είναι ένα ψυχολογικό τεστ που σημαίνει και κάποια συνέχεια αν δεν το περάσεις. Σου δίνει κατόπιν τη βίζα εισόδου σε ένα χαρτί που πρέπει να το επιστρέψεις στην επιστροφή μαζί με το αντίτιμο της βίζας εξόδου. Ένας υπάλληλος της Mont Royal tours μας δίνει οδηγίες σχετικά με το που βρίσκεται το λεωφορείο μας και ακολουθεί μια διαδρομή που σε λίγη ώρα περνά από τα διάφορα ξενοδοχεία και αδειάζει τον καθένα στο ξενοδοχείο του.
Hotel Villa La Mar, ο προορισμός μας.

Ξενοδοχείο τριών αστέρων σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχουμε αλλά με την τιμή που πληρώνουμε, μας φτάνει ένα κρεβάτι να κοιμόμαστε και ένα ντους. Αν το φαγητό δεν μας αρέσει, είμαστε διατεθειμένοι να τρώμε έστω και κάθε μέρα στα εστιατόρια της επιλογής μας. Η θάλασσα και οι άνθρωποι του νησιού, ο τρόπος ζωής τους, τα πιστεύω τους και η ιστορία τους είναι τα κύρια ενδιαφέροντά μας.
Στο λόμπι του ξενοδοχείου μας, -μια αρκετά μεγάλη αίθουσα – περιμένουν κάμποσοι με τις βαλίτσες τους. Άλλοι φεύγουν κι άλλοι έρχονται. Πήραν τα στοιχεία μας, μας πέρασαν κάτι μπλε πλαστικές κορδέλες στους καρπούς των χεριών μας, πήρε τις βαλίτσες ο Χοζέ ο αχθοφόρος και ξεκινάμε για το δωμάτιό μας.
Έριξα μια ματιά στο χώρο, πράσινο παντού με κάτι τεράστιες φοινικιές στους διαδρόμους που χωρίζουν το λόμπι και τους άλλους βοηθητικούς χώρους από το σύμπλεγμα των διαμερισμάτων.
Ανεβαίνει τις σκάλες ο Χοζέ που εκτός από κάποια σημάδια στους τοίχους τα υπόλοιπα φαίνονται καθαρά και φτάνουμε στο δωμάτιό μας.
-Δεν έχω χρήματα τώρα να σου δώσω κάτι Χοζέ, μα μόλις χαλάσω θα σε θυμηθώ.
-Κανένα πρόβλημα.
-Τα αγγλικά σου είναι τέλεια.
-Ευχαριστώ. Είμαι καθηγητής της αγγλικής.
-Και τι κάνεις εδώ;
-Εδώ κερδίζω περισσότερα.
Ο Cristóbal Colón (Χριστόφορος Κολόμβος) έφτασε εδώ στις 14 Οκτωβρίου 1492 και ονόμασε την περιοχή Juana. Δεν ήξερε από την πρώτη στιγμή ότι πρόκειται για ένα νησί.
Οι ιθαγενείς, οι Ταΐνος ζούσαν ήδη εδώ και προϋπήρχαν σύμφωνα με εκτιμήσεις ιστορικών, πέντε χιλιάδες χρόνια πιο πριν. Είχαν χοντρά μαλλιά, δεν ήξεραν από κλοπή, φόνο και πόλεμο. Οι γυναίκες έπιαναν τα σπαθιά από την κόψη, ζούσαν σε ομάδες και σε κάθε περιοχή είχαν κι από ένα αρχηγό.
Ο Κολόμβος τους βρήκε βολικούς σκλάβους και πήρε μαζί του από την Αϊτή κατά το ταξίδι επιστροφής 300 Ταΐνος που τους πούλησε στα παζάρια της Ευρώπης. Τους άνδρες στην Αϊτή που ήταν πάνω από 14 χρονών τους υποχρέωσε να του φέρνουν μια ποσότητα χρυσού ανά χρονικά διαστήματα και αν δεν έφερναν τους έκοβε τα χέρια και τους άφηνε να πεθάνουν. Ένας αρχηγός των Ταΐνων, ο Hatuey, πέρασε από την Αϊτή στην Κούβα με 200 πιρόγες για να ξεσηκώσει τους ντόπιους σε επανάσταση. Τους συγκέντρωσε και τους είπε μεταξύ άλλων: “Οι Ισπανοί μας λένε, “πως λατρεύουν ένα θεό της ειρήνης και της ισότητας, αλλά έχουν σφετεριστεί τη γη μας και μας θέλουν σκλάβους τους. Μιλούν για μια αθάνατη ψυχή και την αιώνια ανταμοιβή για την πίστη τους, αλλά ληστεύουν τα υπάρχοντά μας, αποπλανούν τις γυναίκες μας και βιάζουν τις κόρες μας. Δεν συγκρίνονται με μας γιατί είναι δειλοί και καλύπτουν το στήθος τους με σίδηρο για να μην τους τρυπούν τα βέλη μας.” “Αυτός εδώ είναι ο θεός τους” είπε και έδειξε ένα καλάθι με χρυσό και κοσμήματα.
Ένας μόνο ντόπιος κασίκη (αρχηγός) τον ακολούθησε, άρχισαν ανταρτοπόλεμο από τα βουνά και όταν τον έπιασαν οι Ισπανοί τον καταδίκασαν να τον κάψουν στη φωτιά ζωντανό. Ένας παπάς, ο Bartolomeu de la Casa, του πρότεινε να τον βαφτίσει Χριστιανό την ώρα που καιγόταν για να πάει στον παράδεισο και όπως έγραψε ο ίδιος ο παπάς, ο  Hatuey ρώτησε αν έχει Ισπανούς στον παράδεισο.
-Μα φυσικά, όσοι είναι βαφτισμένοι εκεί θα πάνε.
-Τότε δεν βαφτίζομαι. Ήταν 12 Φεβρουαρίου του 1512. Σήμερα ο  Hutuey τιμάται στην Κούβα σαν ο πρώτος επαναστάτης.

Από τρία εκατομμύρια Ταίνος που υπολογίζεται ότι κατοικούσαν εδώ, το 1557 δεν είχαν απομείνει περισσότεροι από δύο χιλιάδες. Πολλοί πέθαναν από αρρώστιες επειδή ο οργανισμός τους δεν είχε αντισώματα να αντισταθεί στις αρρώστιες των Ευρωπαίων αλλά και πολλούς τους εξαφάνισαν συστηματικά οι καταχτητές φονεύοντάς τους κατά χιλιάδες. Τους αντικατέστησαν φυσικά με σκλάβους από την Αφρική.
Οι κατακτητές πολέμησαν μεταξύ τους, οι σκλάβοι επαναστάτησαν χωρίς αποτέλεσμα και ύστερα από διαδοχικές κατοχές από Ισπανούς και Άγγλους, η Κούβα βρέθηκε στις αρχές του εικοστού αιώνα υπό την “προστασία” των Αμερικανών με τη συμφωνία να πωλούν τα προϊόντα τους μόνο  στους Αμερικανούς οι οποίοι καθόριζαν την τιμή που θα πλήρωναν και διατηρούσαν και την ναυτική βάση στον κόλπο του Guantanamo και θα μπορούσαν να επεμβαίνουν όποτε το θεωρούσαν σκόπιμο.
Μέχρι που το 1959, ένας νεαρός δικηγόρος, ο Fidel Castro έκοψε κάθε δεσμό με τους αποικιοκράτες, απέτρεψε επιδρομές από υπερδυνάμεις και

Ο Φιντέλ με τον Τσε

πολλαπλές απόπειρες δολοφονίας του και παρέμεινε στην εξουσία για μισόν αιώνα. Και ακόμα ζει.*
Σ’ ολόκληρο το Βαραντέρο, ίσως και σε ολόκληρη την Κούβα, υπάρχουν παντού τρεις φιγούρες, σύμβολα του αγώνα και των θυσιών αυτού του έθνους. Ένα έθνος, ένα κράμα φυλών από αποίκους και σκλάβους και γιατί όχι, που έχουν και ένα ποσοστό αίμα Ταΐνων.

Ο José Martí,  ο λόγιος που έδωσε τη ζωή του για την ανεξαρτησία της Κούβας, ο Che Guevara, ο Αργεντινέζος γιατρός  και ο  Fidel Castro είναι οι εθνικοί ήρωες που η μορφή τους δεσπόζει σε όλο το νησί. Παντού εικόνες του Fidel και του Che και προτομές του José Martí
.

Cultivo una rosa blanca                           Καλλιεργώ ένα άσπρο τριαντάφυλλο
En julio como en enero,                           Τον Ιούλη όπως και τον Γενάρη
Para el amigo sincero                               Για τον ειλικρινή φίλο
Que me da su mano franca.                    Που μου δίνει ειλικρινά το χέρι του

Y para el cruel que me arranca             Και για τον σκληρό που μου ξεριζώνει
El corazon con que vivo,                         Την καρδιά με την οποία ζω
Cardo ni ortiga cultivo,                 Δεν καλλιεργώ γαϊδουράγκαθο ή τσουκνίδα
Cultivo una rosa blanca.                         Καλλιεργώ ένα άσπρο τριαντάφυλλο

José Martí 1853-1895

Σε πολλά μέρη βλέπουμε επίσης και αφίσες με πέντε κεφάλια και την επιγραφή “volverán” (θα γυρίσουν).
Στον αστυνομικό σταθμό, πάλι μια μεγάλη αφίσα με τους πέντε.

-Ποιοι είναι αυτοί; ρώτησα τον αστυνομικό που βρισκόταν στον περίγυρο του τμήματος
-Πήγαινε στο διαδίκτυο (μια συγκεκριμένη ιστοσελίδα) για να δεις μου είπε.
-Αν θέλεις να μου γράψεις την διεύθυνση σ’ ένα χαρτί γιατί ίσως την ξεχάσω.
Πήγαμε στο τμήμα, έσκισε ένα κομματάκι χαρτί ίσα-ίσα όσο χρειάστηκε για να γράψει την διεύθυνση και μου το έδωσε.
Μου είπε ότι πληρώνεται κάπου 750 πέζος το μήνα και με τα χρήματα αυτά μπορεί και επιβιώνει. Τόσο περίπου (λίγο παραπάνω-λίγο παρακάτω)  παίρνουν όλοι στη Κούβα. Από τον γιατρό μέχρι τον εργάτη.
Η πρόσβαση στο διαδίκτυο ήταν πολύ χρονοβόρα γι’ αυτό μπήκα μόνο όταν επέστρεψα στο Μόντρεαλ. Οι πέντε έχουν καταδικαστεί για κατασκοπεία στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχουν παραδεχτεί το ρόλο τους. Υποθέτω πως σε κάποια στιγμή περιμένουν να τους ανταλλάξουν με κάποιους που θα έχουν καταδικαστεί για κατασκοπεία σε βάρος της Κούβας και υπέρ των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το δωμάτιό μας που μας απασχολεί πάνω απ’ όλα είναι καθαρό και περιποιημένο.

Επειδή έχουμε πληροφορηθεί ότι πολλοί επισκέπτες παρουσίασαν στομαχικές διαταραχές, έχουμε αποφασίσει να πίνουμε μόνο εμφιαλωμένο νερό. Το εμφιαλωμένο νερό ήταν μια συμβουλή που μου είχαν δώσει από τον καιρό που εργάστηκα στην Κίνα και την ακολουθώ τουλάχιστον όταν για πρώτη φορά επισκέπτομαι κάποιο άγνωστό μου μέρος.
Με τις μπλε κορδελίτσες που φοράμε στον καρπό του χεριού μας μπορούμε να πίνουμε ρούμι στο μπαρ του ξενοδοχείου και σε μια παράγκα στην παραλία, όποτε και όσο θέλουμε.
Η παραλία δεν θα είναι περισσότερο από εκατό μέτρα απόσταση, Φλεβάρης μήνας, τα νερά λίγο κρύα αλλά ακόμη ευχάριστα. Οι φύλακες-ναυαγοσώστες δεν είναι κάθε μέρα οι ίδιοι. Ίσως να θέλουν να δώσουν την ευκαιρία σε περισσότερους να εργαστούν εδώ, ίσως και για κάποιον άλλο σκοπό.
-Και τι κάνεις τις υπόλοιπες μέρες, ρώτησα έναν από αυτούς.
-Εργάζομαι στο κτήμα που μένω με τους γονείς μου.
Μερικές φορές με τη φουσκοθαλασσιά, ο φύλακας βάζει κόκκινες σημαιούλες στην ακροθαλασσιά που σημαίνει πως απαγορεύεται να μπεις στο νερό. Μας εξήγησαν ότι δημιουργούνται ρεύματα και τα νερά είναι επικίνδυνα.

Η παραλία

Ρούμι, παραλία, φαγητό πότε στη καφετέρια και πότε στο εστιατόριο του ξενοδοχείου χωρίς χρέωση και περπάτημα στους δρόμους του Βαραντέρο. Εκεί που περπατούν οι τουρίστες αλλά και οι ντόπιοι.
Πολλά σπίτια με σκουριασμένα κάγκελα, σάπιες γρίλιες, και κάποιες σκιές να κινούνται στο εσωτερικό τους.
Όπως μας είπαν στην Κούβα δεν μπορείς να πουλήσεις το σπίτι σου και το συντηρείς μόνο με την προσωπική σου συμβολή και κατά δύναμη. Γιατί τα υλικά είναι πολύ ακριβά.

Θα ήταν φαίνεται παλιό αρχοντικό
σπίτι ευρύχωρο και με χοντρούς τους τοίχους
που αντιστέκονται με πείσμα στον καιρό
από την εποχή που ήταν στην ακμή τους.

τρώει τα κάγκελα με λύσσα η σκουριά
και η ματιά μου διαπερνά τις σάπιες γρίλιες
για να διακρίνει μια κινούμενη σκιά
που ζει με όνειρα και ψεύτικες ελπίδες

και η σκιά σταμάτησε και με κοιτά
άρα μ’ εχθρεύεται ή μήπως με ζηλεύει;
αμφιβολία στο μυαλό μου δεν χωρά
πως κάποιο δάκρυ έκρυψε και τώρα φεύγει.

Δεν είναι μόνο. Άλλα σπίτια πιο παλιά
που έχουν πρόχειρα διορθώσει τις σκεπές τους
και που δεν μπήκα σε κανένα απ’ αυτά
για να μην κάνω να πονέσουν οι πληγές τους

σκλάβοι που χύνουν αίμα για τη λευτεριά
αφέντες π’ όλο σφίγγουνε τις αλυσίδες,
όλα προνόμια της ανθρώπινης γενιάς
όπου γεννά και καταστρέφει τις ελπίδες

και τώρα τρώνε μετρημένο το φαΐ,
το ρύζι και το γάλα τους με τα κουπόνια
της λευτεριάς είναι το τίμημα βαρύ
μα φανερά δεν ζητιανεύουν τη συμπόνια

κι αν ψάχνω όλη τη ζωή μου το γιατί,
σ’ ένα λαβύρινθο σαν τι μπορώ να ψάξω
μπλέκουν αξίες, το συμφέρον κι η ντροπή,
η περηφάνια, η σκλαβιά, σωστό και λάθος

Συγκρίνουμε τις τιμές στα καταστήματα και τις βρίσκουμε εφάμιλλες των τιμών του Μόντρεαλ. Οι περισσότεροι αν όχι όλοι οι πελάτες των καταστημάτων είναι τουρίστες.Ρωτάμε ένα φύλακα να μας πει που είναι οι τουαλέτες.-Με ένα πέζο θα σας οδηγήσω εκεί μας είπε. Το θεωρήσαμε αγένεια και τις βρήκαμε μόνοι μας. Μια γυναικούλα κάθεται στην είσοδο και δίνει χαρτί σε αυτούς που μπαίνουν οι οποίοι της δίνουν κάποιο μικρό φιλοδώρημα.Τη ρώτησα αν είναι ευχαριστημένη.

-Τα καταφέρνω να επιβιώσω, μου είπε.,
-έχεις σκοπούς, τι θα επιθυμούσες να κάνεις στο μέλλον, έχεις προσδοκίες;
-έχω μια κόρη που είναι παράλυτη, αχ να γινόταν να γίνει καλά!!
Τρώμε σε ένα εστιατόριο με τους τοίχους του γεμάτους από ονόματα και επιγραφές από τους τουρίστες. Μας πλησιάζει κάποιος να μας πουλήσει βίντεο, τραγούδια και βιντεοταινίες για την Κούβα. Παζαρεύουμε τις τιμές και κατέβηκε κάπου 10%. Τον καλούμε στο τραπέζι μας για ένα ποτό και με την κουβέντα οι σχέσεις μας γίνονται θερμότερες και αποκτά την εμπιστοσύνη μας.
Είναι διαζευγμένος όπως οι περισσότεροι στην Κούβα. Η κύρια αιτία είναι ότι λόγω ελλείψεως στέγης αναγκάζονται -σύμφωνα πάντοτε με αυτόν- να μένουν με τα πεθερικά και δημιουργούνται προστριβές.
Εκφράζω την επιθυμία μου να επισκεφτώ το Guantanamo.

Με τον νέο μας φίλο

-Στο τέλος της εβδομάδος θα πάω εκεί γιατί εκεί ζει η κόρη μου. Έλα μαζί μου αν θέλεις. Δεν θα σου κοστίσει τίποτα.
Δεν μπορώ να δεχτώ λόγω έλλειψης χρόνου. Χρειάζονται τουλάχιστον τρεις ημέρες.
Θέλει να φύγει από την Κούβα, μια επιθυμία που την έχουν εκφράσει και άλλοι. Χρειάζεται όμως μια πρόσκληση.
-Θα κάνω οποιαδήποτε δουλειά, δεν είμαι επιλεκτικός, είπε.
Παρ’ όλο που πολλοί έχουν εκφράσει την επιθυμία τους να φύγουν από το νησί, δεν άκουσα κανένα να κατηγορήσει την κυβέρνηση.
Με 1.25 Καναδικά δολάρια αγοράζεις ένα πέζο. Όσα χρήματα σου περισσεύουν όταν φύγεις τα παίρνει πίσω η τράπεζα με την ίδια τιμή. Κάπου διάβασα ότι για τα Αμερικάνικα δολάρια χρεώνουν    μία πρόσθετη επιβάρυνση γύρω στα 10%
Μια εκδρομή στην Αβάνα κοστίζει γύρω στα 72 αμερικάνικα δολάρια, χωρίς επιβάρυνση, μέσω της  εκπροσώπου του τουριστικού γραφείου και με πιστωτική κάρτα.
Ταξιδεύουμε με ένα άνετο τουριστικό λεωφορείο κατασκευασμένο στην Κίνα. Περνάμε από πόλεις, φυτείες από τις οποίες παράγουν tequila, το Key West των Ηνωμένων Πολιτειών φαίνεται καθαρά δεξιά μας, σε κάποιο σημείο δουλεύουν αντλίες που αντλούν το πετρέλαιο από το υπέδαφος.
Το πετρέλαιο εξηγεί ο συνοδός δεν είναι και τόσο καλής ποιότητος αλλά το αναμιγνύουμε με πετρέλαιο που παίρνουμε από τη Βενεζουέλα.
Σε κάποια στιγμή μπαίνουμε στην Αβάνα. Αριστερά μας τα τείχη της πόλης, κάπου ξεπροβάλλει το άγαλμα του Χριστού που όπως εξηγεί ο συνοδός, η σύζυγος  του δικτάτορα Fulgenio Batista είχε παραγγείλει στην Ιταλία και το οποίο χάρηκε για οκτώ μόνο μέρες, πριν εγκαταλείψουν το νησί, κάποια άλλα αγάλματα, ένα μας είπε πως είναι ο Ζεύς και κάποιο άλλο στην κορυφή ενός κτιρίου, ο Ερμής.
Κάτι είπε ο συνοδός για ένα μπρούντζινο άγαλμα σε μια καλντεριμόστρωτη πλατεία που δεν τό ‘πιασα, κάποιος που έχει πεθάνει σε κάποια κοντινή εποχή, και που οι γυναίκες πάνε και του πιάνουν το δάχτυλο.Μέσα από δρόμους στρωμένους με καλντερίμι επισκεπτόμαστε την πόλη, κτίρια, εκκλησίες

το μοβ κτίριο
που ο Χέμινγουεϊ έγραψε το γέρο και τη θάλασσα,
κάποιο φαρμακείο που τα φάρμακά του ήταν βότανα, το εργοστάσιο που παράγουν το ρούμι, και παντού μας ακολουθούν γυναίκες που φορούν κάποια μακριά φορέματα και ζητούν μια αμοιβή να ποζάρουν μαζί σου για φωτογραφίες, σε κάποιον κεντρικό δρόμο μερικοί με ένα μακρύ πούρο στο στόμα ποζάρουν για φωτογραφίες με αντίτιμο ένα πέζο και δυο τρεις πουλάνε αναμνηστικά κέρματα για ένα πέζο. Παρατήρησα ότι η αξία των νομισμάτων ήταν πολλαπλάσια του ενός πέζο και ρωτώντας έμαθα ότι υπάρχουν δύο ειδών πέζος, αυτό που χρησιμοποιούν στην Κούβα οι ντόπιοι και το τουριστικό. Το τουριστικό αξίζει 24 φορές περισσότερο από το ντόπιο. Πληρώνονται με το ντόπιο πέζο και τους δίνουν κουπόνια με τα οποία μπορούν να αγοράσουν μια συγκεκριμένη ποσότητα από είδη διατροφής που θεωρούνται στοιχειώδη για την επιβίωση. Τα υπόλοιπα είναι πολυτέλεια και συνήθως αδυνατούν να τα αγοράσουν.
Ξαναμπαίνουμε στο λεωφορείο για κάποια άλλη περιοχή, την πλατεία της επανάστασης. Διάφορα παλιά και νέα κτίρια εμφανείς οι φιγούρες του Τσε και του Φιντέλ, το Καπιτόλιο, αντίγραφο αλλά σε μικρότερη κλίμακα του Αμερικάνικου που εδώ συνεδρίασε για τελευταία φορά ο Fulgenio Batista και που ο Fidel δεν έχει ποτέ του εδώ συνεδριάσει και σε ένα σημείο της πλατείας ανεβαίνεις με σκαλιά μέχρι το άγαλμα του José Martí.
Εδώ, από το προτελευταίο σκαλοπάτι έχει εκφωνήσει ο Φιντέλ όλους τους λόγους του. Μόνο ο Πάπας όταν επισκέφτηκε την Κούβα ανέβηκε στο τελευταίο (υψηλότερο) σκαλί για να μιλήσει.
Όλοι οι άνθρωποι, σε όποια γωνιά της γης και αν ζούμε έχουμε παρόμοια όνειρα και παρόμοιες επιθυμίες. Και πάνω απ’ όλα θέλουμε την ελευθερία μας. Η Κούβα έχει τους ήρωές της που σε διάφορες εποχές δοκίμασαν να αποτινάξουν τον ζυγό της δουλείας και που πέθαναν για κάποιο πιστεύω. Η Αβάνα είναι γεμάτη από αγάλματα με καβαλάρηδες, ήρωες κάποιας εποχής.

Όταν το άλογο του καβαλάρη έχει τα δύο μπροστινά πόδια του στον αέρα, σημαίνει πως ο καβαλάρης σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης. Με το ένα πόδι στον αέρα, πληγώθηκε και πέθανε αργότερα από τις πληγές του και με όλα τα πόδια στο έδαφος ότι πέθανε από φυσικό θάνατο. 

 

                             monumento Maximo Gomes, Habana

Κάποιοι, για το δικό τους συμφέρον, αποφασίζουν πως δεν έχεις δικαίωμα να κάνεις όνειρα, να βάζεις στόχους να είσαι λεύτερος. Σε χρειάζονται υποτελή, σκλάβο. Κι αν αντιδράσεις θα καείς στην πυρά όπως ο Hutway, θα πεθάνεις σε μια μάχη ή θα πληγωθείς ή θα γίνεις τέλος κάποιο ακούσιο θύμα ενός βομβαρδισμού ή μιας προγραμματισμένης ενέργειας εξαφάνισης ή……

Από το αεροδρόμιο του Βαραντέρο αποχαιρετούμε. Αντίο Κούβα.

• Ο Φιντέλ πέθανε τον Νοέμβριο του 2016 σε ηλικία 90 χρονών.

contact